કન્યા સાક્ષરતા નિવાસી શાળા (જીએલઆરએસ)

• આ યોજના ભારત સરકાર પુરસ્કૃત યોજના છે. રાજયમાં આદિજાતિ વિસ્‍તારમાં ઓછી સાક્ષરતા ધરાવતા તાલુકાઓમાં આદિજાતિની કન્યાઓનું શિક્ષણનું સ્‍તર ઉંચુ આવે તે હેતુસર ભારત સરકારશ્રીના આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલયે તા.૧/૪/૨૦૦૮ થી "કન્યા નિવાસી શાળા" ની યોજના જાહેર કરેલ છે.
• ભારત સરકાર પુરસ્કૃત યોજના દ્વારા નકકી કરેલ જિલ્લાઓમાં ઓછી સાક્ષરતા ધરાવતા તાલુકાઓમાં વસવાટ કરતી આદિજાતિ કન્યાઓનું શાળામાં ૧૦૦% પ્રવેશ આપી સામાન્ય જ્ઞાતિની સ્‍ત્રીઓ અને આદિજાતિની સ્ત્રીઓ વચ્ચે સાક્ષરતા અંગેની જે ઉંડી ખાઇ છે તે ઓછી કરવાનો ઉદ્દેશ છે. સામાજિક-આર્થિક વિકાસમાં અસરકારક ભૂમિકા ભજવી તેના લાભો આદિવાસી કન્યાઓ સુધી પહોંચે તે માટે તેમનો સાક્ષરતા દર ઉંચો લાવવો જરૂરી છે.
• અલ્પ સાક્ષર કન્યા નિવાસી શાળા યોજનાનો અમલ ૨૫% થી વધુ આદિજાતિ વસતી ધરાવતા જીલ્લાઓ જેમા સ્ત્રી સાક્ષરતાનું પ્રમાણ ૩૫% કે તેથી ઓછું હોય તેવા જીલ્લામાં કરવામાં આવે છે.
• અલ્પ સાક્ષર કન્યા નિવાસી શાળાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ આદિજાતિની ક્ન્યાઓના સાક્ષરતા દર માં સુધારો લાવવાનો અને ડ્રોપ આઉટ અટકાવી ક્ન્યાઓનો અભ્યાસ પૂર્ણ કરાવવાનો છે.
• આ યોજના અંતર્ગત આદિજાતિની ક્ન્યાઓને રહેઠાણ સુવિધા સાથે ગુણવત્તા સભર શિક્ષણ આપવામા આવે છે તેમજ વિદ્યાર્થીનીઓની દરેક પ્રકારની પ્રાથમિક જરૂરિયાત પુરી પાડવામાં આવે છે. ક્ન્યાઓમાં આત્મવિશ્વાસ કેળવવા શિક્ષણની સાથે વિવિધ પ્રકારની વોકેશનલ તાલીમ, એક્સપોઝર મુલાકાત, કમ્પયુટર શિક્ષણ, વિવિધ રમત-ગમત તાલીમ આપવામા આવે છે.
• અલ્પ સાક્ષર કન્યા નિવાસી શાળાઓની યોજના અંતર્ગત રીકરીંગ ખર્ચ પેટે વિદ્યાર્થીની દીઠ રૂ.૨૭,૧૦૦/- ફાળવવામાં આવે છે.
• વર્ષ ૨૦૧૫-૧૬ માં શૈક્ષણિક બાબતોને લગતા વધારાના ખર્ચને પહોંચી વળવા માટે રાજ્ય સરકારશ્રી દ્વારા શાળાઓને ફાળવવામાં આવતી રીકરીંગ ગ્રાન્ટમાં વિદ્યાર્થી દિઠ પ્રતિ વર્ષ રૂ. ૧૦,૦૦૦/- નો વધારો કરેલ છે.
• આ ઉપરાંત એક શાળાને દર પાંચ વર્ષે રૂ. ૬,૭૫,૦૦૦/- નોન-રીકરીંગ ગ્રાન્ટ (વાસણ, ગાદલા, ફર્નિચર વગેરે માટે) ફાળવવામાં આવે છે.
• વિદ્યાર્થીનીઓને માસિક રૂ.૧૦૦/- પ્રોત્સાહન પેટે ચુકવવામાં આવે છે.
• હાલ માં ૪૩ અલ્પ સાક્ષર એક્લવ્ય કન્યા નિવાસી શાળાઓ કાર્યરત છે. આ તમામ શાળાઓનું સંચાલન ‘ટ્રસ્ટ’ તરીકે સોસાયટી દ્વારા કરવામાં આવે છે.